Pa empresa mediano y grandi ta usual pa publica vacatura pa directiva nobo cu exigencia extenso pa e funcshonnan. Contrario n’esaki, ainda ta posibel pa nombra hende pa e funcshon complica y exigente di ministro, simplemente a base di nan popularidad. Esaki ta habri caminda pa un kakistocracia.

Precursor

Te cu recien, gobernante mediocre of pio a carga responsabilidad di nos pais desde Status Aparte. Asina tur ministro-presidente cu tawatin un of mas gabinete completo riba nan nomber a faya completamente den nan empresa personal/familiar. E prome y tercer no por a scapa nan empresa di T-shirt di un bancarota; e di dos no por a evita e empresa di famia (un Spa den un hotel grandi) yega su fin y e tercer mester a cera porta di su empresa di TV. Esey ta logico: si ta maneha un empresa comercial manera nan a goberna Aruba, ta inevitable cu e empresa bati bancarota. Di otro banda (t)a resulta cu e capacidad deficiente pa maneha un empresa comercial na un manera drechi, ta un precursor pa un maneho desastroso riba nivel di pais. Pasobra entre nan, e tres ex-ministro-presidentenan a percura pa Aruba paga un suma cuantioso na garantia di hotel y otro proyecto cu a faya, mientras cu entre otro a hera pone fin na e fondo di penshun di SVB, e seguro general di malesa (AZV) y finansas publico, a pesar di un economia fuerte.

Meritocracia

Gobierno di un pais mester incorpora mas tanto e miho gerentenan cu un conocemento profundo di nan tereno di experticio den combinashon cu experencia extenso di trabou. Pa motibo obvio, masha tiki hende asina ta presta nan mes pa un partido politico. Pero den e situashon hopi complica actual, na unda no tin luga pa wega politico-partidista, Aruba mester haci un apelashon urgente riba su miho hendenan, preferiblemente sin lazo cu partido politico. E pregunta pues ta con pa duna contenido n’esaki.

1. Na prome luga mester forma combinashon logico y fiho di departamento. Esakinan no ta cambia cu cada gabinete locual ta permiti cu por desaroya un miho comprenshon y coperashon entre e departamentonan envolvi.

2. A base di e combinashonnan ey ta publica vacatura cu exigencia estricto riba cual candidato por solicita.

3. Ta screen e solicitantenan manera sa haci tambe den mundo comercial, sigui pa…

4. Un selecshon final pa parlamento den caso cu tin mas candidato, of…mas facil y asta miho: pa medio di lot!

Bentaha

1. Den e sistema aki, gobernante no ta forma parti mas di partido politico (cu ya no ta existi mas!), ni ta wordu elegi dor di pueblo. Esaki ta pone un fin na e fenomeno di ‘obligashon electoral’ cu ta otorga empleo di gobierno, tereno of proyecto a base di promesa di campaña y/of ta intercambia placa di campaña pa permiso.

2. Specialmente den caso cu ta elegi un ministro a base di lot, tin e situashonna unda e parlamento ta completamente independiente di gobierno. Esaki ta haci su papel di diseña maneho y di supervishon hopi mas efectivo.

3. E gobernantenan ta ehecuta tarea bon delinea, ta sigui e proceduranan cu ta stipula pa ley y ta duna cuenta regularmente di e maneho cu a hiba segun e principionan di nos estado di derecho democratico.

Reto

Tanto e ‘zakenparlement’ cu a describi anteriormente como e ‘zakenkabinet’ manera describi ariba, no ta posibel como tal bou di nos leynan actual. Di mes, e partidonan actual no lo sostene e modelo parlamentario y di gobernashon aki, pasobra esaki lo nifica nan fin. E unico manera pa realisa e modelo aki (of otro cu tambe ta enfoca na elimina patronahe politico y mehorashon di gobernashon) ta pa medio di un referendum. Esey ta rekeri partido politico (nobo?!) cu kier amplia e conciencia politico di pueblo y ta dispuesto pa dun’e mas participashon pa su propio futuro, entre otro dor di ancla e instrumente di referendum den ley.