Waarom NIS en wat houdt het in?
Het NIS-instrument werd in 2010 in Europa opgezet door Transparency International om de corruptie die in veel landen door burgers werd ervaren, te bestrijden. Het is een uitgebreide analyse om de effectiviteit te meten van de sectoren die corruptie (zouden) moeten bestrijden. Er wordt gekeken naar de formele functie van elke ‘pilaar’ en naar de wijze waarop het zijn taak in de praktijk uitvoert. Het gaat om de volgende pilaren:
Wat zijn de kosten van NIS?
De kosten voor de NIS-Nederland die in opdracht van Transparency International Nederland werd uitgevoerd bedroegen in 2010-2012: €200.000 (duur: 2 jaar). Daarvoor ontving het (ook) een subsidie van de overheid. In Curaçao bedroegen de kosten over 2012-2013 €92.000. Het Arubaanse NIS-project kost, inclusief reis- en verblijfkosten, €100.000, oftewel Afl. 200.000,-. Dit is ter dekking van de tijd en energie die een heel team van wetenschappelijke onderzoekers in de analyse steekt gedurende omstreeks één jaar. Dit houdt onder meer in: uitgebreid documentatieonderzoek, interviews met mensen in verschillende functies uit de 13 ‘pilaren’, intensieve analyse van de resultaten in een algemeen overzicht per pilaar en het geven van aanbevelingen in het geval er sprake is van tekortkomingen.
Wie betaalt de kosten van NIS-Aruba?
In de meeste landen worden de kosten van een dergelijk onderzoek gedragen door de overheid. Gezien de penibele staat van de publieke financiën in Aruba is door SDBA in 2019 voor gekozen om de kosten gelijkelijk te verdelen over ‘de overheid’ en ‘de gemeenschap’. De benaderde instanties (Aruba Bank, Caribbean Mercantile bank, De Centrale Bank van Aruba en VNO) zorgden gezamenlijk voor Afl. 100.000,-. De overheid benaderde Nederland met het verzoek om gebruik te mogen maken van de Nederlandse ‘restgelden’ in het FDA-fonds. Nederland verleende haar toestemming aangezien dit viel in het kader van ‘de bevordering van deugdelijk bestuur’ zoals indertijd afgesproken in de doelstellingen van het FDA-fonds. Dat houdt in dat dit waardevolle onderzoek de Arubaanse regering zelf feitelijk geen rooie cent kost.
Waarom is gekozen voor een Nederlands instituut?
Er is niet zozeer gekozen voor een Nederlands instituut, maar voor een specifieke persoon: mevr. Willeke Slingerland. Zij was de hoofdonderzoeker voor de NIS-analyse in Nederland. Daartoe heeft zij een uitgebreide training gevolgd bij Transparency International. Als zodanig heeft zij de nodige expertise en ervaring opgebouwd. Zij is gespecialiseerd in Internationaal en Europees recht, ethiek en integriteit en wordt zowel in Nederland als Europa beschouwd als expert op het gebied van integriteit en corruptie. Zo werkt zij in Europees verband aan het anticorruptiebeleid. In 2018 promoveerde zij op haar proefschrift Netwerkcorruptie. Momenteel geeft zij als lector aan de Saxion Hogeschool leiding aan het lectoraat ‘Weerbare Democratie’, bestaande uit een onderzoekscollectief dat zich onder meer bezighoudt met de NIS-analyse van Aruba. Ook studenten van de Universiteit van Aruba (UA) zijn betrokken bij dit onderzoek. Daarnaast vindt er op structurele basis feedback plaats met dhr. Glenn Thode, rector van de UA, en mevr. Nelly Schotborgh, die in Curaçao hoofdonderzoeker was voor de NIS-analyse in 2012-2013. Ook mevr. Schotborgh heeft zich diepgaand gespecialiseerd in het thema integriteit en corruptie. In december 2019 promoveerde zij op het proefschrift: ‘De wortels van publieke fraude en corruptie in het Caribisch deel van het Koninkrijk’. Als zodanig komt de NIS-analyse tot stand door het beste team dat er in het Koninkrijk voorhanden is. Bijkomend voordeel is dat dit team als ‘buitenstaander’ de analyse volledig objectief kan verrichten hetgeen in de kleinschalige Arubaanse samenleving een ‘must’ is.
Wanneer komt het NIS-Rapport klaar en wat wordt er dan mee gedaan?
Oorspronkelijk werd gestreefd naar afronding en presentatie van het rapport in december 2020. Vanwege de Covid-crisis is er een vertraging in het onderzoek opgetreden van minimaal drie maanden. De tijd van afronding is echter volledig afhankelijk van de medewerking van de overheid. De premier stelde in haar toespraak dat de aanbevelingen van het rapport worden gebruikt om verbeteringen aan te brengen in het ‘integriteitssysteem’ van Aruba. Regelmatig wordt dan vastgesteld of er inderdaad sprake is van concrete vooruitgang. Daarvoor is echter niet steeds een uitgebreid onderzoek nodig als het huidige, dat meer de uitgangssituatie vaststelt.
Wat is de rol van SDBA?
SDBA heeft het initiatief tot dit onderzoek genomen, een keus gemaakt voor de onderzoeker en zich belast met de fondswerving. Zijn enige bemoeienis is momenteel als lid van de stuurgroep, met vertegenwoordigers van de overheid, de CBA en de Arubaanse Investeringsbank. Deze stuurgroep houdt de ontwikkeling in de gaten, geeft op grond daarvan toestemming voor betalingen maar heeft op geen enkele wijze bemoeienis met de inhoudelijke totstandkoming van het eindrapport dat uiteindelijk ‘eigendom’ wordt/is van de Arubaanse gemeenschap.