Handhaving politieke patronage binnen personeelsbeleid
Voor de overheid is dit een bittere pil. Dit betekent namelijk dat zij alle waarschuwingen en adviezen van de SER, RvA, ARA en allerlei andere onderzoekcommissies die zij al ruim 30 jaar lang jaarlijks heeft ontvangen en genegeerd, nu eindelijk daadwerkelijk moet uitvoeren. Het gaat daarbij onder meer om waarschuwingen om het ambtenarenapparaat niet langer grenzeloos te laten uitbreiden. Een beperkte procentuele groei zou volgens de National Commission on Public Finance in 2006 al binnen korte tijd (2009) leiden tot een begrotingsoverschot van Afl. 25 miljoen. Het negeren van deze aanbeveling leidde echter tot een begrotingstekort van Afl. 157,5 miljoen in 2009.
Handhaving administratieve chaos
Reeds vanaf haar eerste jaarrekening over het begrotingsjaar 1987 waarschuwde de ARA voor de algehele chaos binnen de financiële administratie van het Land. In latere jaren wees zij erop dat deze chaos alle ruimte liet voor fraude en malversaties die Aruba veel geld kosten. Zij gaf legio aanbevelingen om die te verbeteren. Jaar in, jaar uit. Tot de dag van vandaag onverrichtzake gezien de recente ontdekking van malversaties tot omstreeks Afl. 1 miljoen binnen het departement Enseñansa pa Empleo. Voor een ‘gekortwiekt’ CAD is grootschalig onderzoek van overheidsdepartementen echter nog onmogelijk.
Handhaving antiek belastingsysteem
De SER, RvA, de ARA, de commissie van Lennep, de CBA en het IMF wezen al vanaf de jaren ’90 op de noodzaak om het verouderde en complexe belastingsysteem te moderniseren. Dit systeem laat te veel mogelijkheden voor belastingontduiking waardoor Aruba veel geld verliest. Een nieuw systeem, gebaseerd op indirecte belastingen, is veel eerlijker omdat ook illegalen en toeristen meebetalen. Het CAft berekende dat dit Aruba ook nog eens structureel omstreeks Afl. 100 miljoen EXTRA (!) per jaar oplevert. En toch koos de politiek ervoor om alles bij het ouwe te laten. Daarmee liet zij de weg vrij voor haar campagnesponsoren om langer te profiteren van de omvangrijke mogelijkheden van belastingontduiking. Zo konden zij hun campagnefinanciering ‘terug te verdienen’.
Handhaving verdacht handelen bij projecten
Vanaf het allereerste begin van de Status Aparte vindt er bij projecten waar de overheid bij betrokken is, ‘verdacht handelen’ plaats. Er werd gezondigd tegen aanbestedingsregels, tegen allerlei bepalingen van de Comptabiliteitswet en praktisch altijd is er sprake van grote (onverklaarbare) kostenoverschrijdingen. Dit alles blijkbaar… ‘in het belang van de gemeenschap’. Het rapport ‘Een kwestie van Mentaliteit’ van de Waarheidscommissie in 2002, grotendeels opgesteld door een voormalige directeur van de CAD en de secretaris van de RvA (met grote kennis van zaken!) doet als enige gedetailleerd uit de doeken hoe de samenwerking tussen bestuurders en bedrijven verloopt om het Land financieel uit te kleden. Deze modus operandi is meer algemeen bekend onder overheidsorganisaties maar wordt angstvallig stilgehouden waarbij men zich beroept op de geheimhoudingsplicht. Hoewel hier vaak sprake is van onrechtmatig handelen, wordt de nog belangrijkere meldplicht gemakshalve vergeten ‘om problemen te voorkomen’.
Miljardenschade
Al deze inbreuken op deugdelijk bestuur moeten wèl betaald (= gefinancierd) worden. Overtollig personeel kost mogelijk Afl. 200 miljoen per jaar. De vele diefstallen en andersoortige malversaties als belastingontduiking kosten de gemeenschap jaarlijks meer dan Afl. 100 miljoen. Maar ook de verdachte en kostbare projecten en andersoortige acties van de overheid kosten de Arubaanse belastingbetaler handenvol geld. Zo heeft Aruba net haar schuld van Afl 200 miljoen afbetaald aan Sace zonder daar nauwelijks iets voor te hebben terugontvangen. Eind 2017 is een eind gekomen aan de financiële aderlating van minimaal Afl. 300 miljoen als gevolg van de Hedge-deal. Het eerste dumpproject heeft Afl. 28 miljoen gekost terwijl het bedrijf slechts enkele maanden heeft gefunctioneerd. Er staat daarom een nieuw en veel kostbaarder dumpproject in de planning. Alleen al deze 3 ‘projecten’ hebben ons Afl. 0,5 miljard gekost en zoals deze bestaan er nog tientallen andere. Het recente project Bo Aruba kostte Afl. 1 miljard en heeft bij de ARA de nodige twijfels gewekt.
Totaalplaatje
Een globale berekening van de omvang van de schade die de politiek heeft berokkend aan Aruba leidt tot het bedrag van omstreeks Afl. 450 miljoen per jaar. Dat is inclusief een deel van de rentebetalingen van schulden die zijn aangegaan om veel lopende kosten te dekken. In 2016 vormde dit totaal 1/3 van Aruba’s begroting. Daarbij is slechts een deel berekend van alle elementen van ondeugdelijk bestuur. Er is daarbij ook geen rekening gehouden met de economische gevolgen van verspild geld dat niet is gebruikt voor noodzakelijke investeringen. Een vollediger overzicht zou dan ook hoger uitvallen en mogelijk zelfs 50% uit kunnen maken van de begroting. Gedurende de afgelopen 30 jaar heeft Aruba dus miljarden florin over de balk gesmeten.
Ander zaad voor een goede oogst
Het tot nu toe gevolgde ‘beleid’ (= zaai) van opeenvolgende regeringen vanaf 1986 tot eind 2017 is dus de enige oorzaak van de enorme schulden (= oogst) waar Aruba zich nu voor geplaatst ziet. Daar kon simpelweg geen ander resultaat van worden verwacht. Extra (belasting)inkomsten of financiële hulp zetten onder deze omstandigheden dan ook geen enkele zode aan de dijk. Wil Aruba uit de penarie geraken, dan heeft zij geen andere keus dan alle traditionele werkwijzen volledig en voor eens en altijd overboord te gooien. Dit levert gaandeweg honderden miljoenen florin op. Tegelijkertijd moeten de criteria van deugdelijk bestuur zonder treuzelen en zonder aanziens des persoon worden toegepast. Het is de hoop dat dit geen al te zware opgave zal zijn voor het huidige kabinet.