In 2017 oefende de toenmalige regeringspartij druk uit op de electorale raad en de ondersteunende diensten om af te wijken van de wettelijk voorgeschreven plaats van indiening van de kandidatenlijsten. Onder meer zou de medewerking van de politie bemoeilijkt kunnen worden indien de raad zich niet welwillend zou opstellen richting de wensen of eisen van de regering. Ook wenste de regering dat vanuit zijn ministerie tot op ledenniveau bepaald zou worden wie in de stembureaus zitting zouden nemen, terwijl dit doorgaans ambtelijk wordt voorbereid in overleg met de electorale raad. Diezelfde partij beschuldigde recent -ditmaal vanuit de oppositie- de electorale raad van verkiezingsfraude omdat die op een laat moment een scansysteem wilde invoeren ‘om de besmettingskans te verminderen en het telproces te versnellen’. Nu schreeuwt hij moord en brand wegens de beslissing van de huidige regering op voorspraak van de electorale raad om het kiezersregister niet meer ter beschikking te stellen aan de politieke partijen. Dit is een inbreuk op het omstreeks 60-jaar oude artikel 10, lid 2 van de Kiesverordening. Maar de vraag is of dat sterker weegt dan de inbreuk op de meer recente internationale rechtsbepalingen op het gebied van privacy.

Achterloper(s)

In de voormalige Nederlandse Antillen heeft de betrokken wet lang een belangrijke rol gespeeld. Theoretisch was dat noodzakelijk ‘om te controleren of iemand in het Kiezersregister voorkomt en dus legaal stemt’. Maar in de praktijk werd het ook gebruikt om kiezers die niet kwamen opdagen thuis op te halen om te komen stemmen. Tijdens de rit werd dan vaak de nodige druk voor de uiteindelijke partijkeus uitgeoefend. Maar het kwam ook voor dat vooraf via partijgenoten bij de belastingdienst of banken informatie werd verkregen die handig was om kiezers te overtuigen, bijvoorbeeld van de mogelijke medewerking van de partij voor de aanpak van diens (belasting)schulden. Alleen al om het mogelijke risico hiervan is het maar zeer de vraag of de verstrekking van kiezersregisters aan politieke partijen nog langer gehandhaafd kan worden. Niet voor niets hebben -op Curaçao en Aruba na- alle andere landen van het Koninkrijk deze wet inmiddels afgeschaft. Met de introductie jaren geleden van privacy verdragen was/is dit onvermijdelijk.

Alle stemmen gelden

De klaarblijkelijke vrees van de betrokken partij om wegens het niet beschikken over het kiezersregister stemmen te verliezen kan terecht zijn, maar geldt dan wel evenzeer voor alle andere partijen. Daarom kan hij -samen met die andere partijen- beter zijn toevlucht nemen tot een bewustwordingscampagne, waarbij alle kiesgerechtigden gewezen worden op het belang hun stem -op de juiste wijze- uit te brengen. Daarbij kan de volgende informatie behulpzaam zijn:

  1. Het belang en de bepaling van de kiesdeler/(restzetel). Nadat de stembureaus zijn gesloten worden alle geldige (!) stemmen geteld. Deze worden gedeeld door het aantal statenzetels (21) en dat levert de kiesdeler op. Stel dat 63.550 geldige stemmen zijn uitgebracht, dan is de kiesdeler 63.550 : 21 = 3026. Een partij die dit aantal geldige stemmen heeft ontvangen of een veelvoud daarvan, heeft 1 (of meer) zetel(s). Met 12.450 stemmen heeft een partij dus 4 ‘volle’ zetels (12.450 : 3026 = 4,11). De partij komt tevens in aanmerking voor de ‘strijd’ om één of meer restzetels.
  2. Het effect van ‘thuisblijvers’ op de kiesdeler/(restzetel). Mensen die de manier waarop politiek bedreven wordt helemaal zat zijn en (daarom) hun stem aan niemand willen geven, leveren ook geen bijdrage aan de kiesdeler. Maar het gevolg is wèl dat zij niet bijdragen aan een verandering in het politieke panorama door hun stem ook aan mogelijke alternatieve partijen te onthouden. Feitelijk dragen zij zo bij aan de instandhouding van het politieke systeem die zij zo verfoeien.
  3. Waarom en hoe stemt men ‘blanco’ en wat is het effect daarvan? Bij ‘blanco stemmen’ vult de kiezer geen enkel vakje in. Net als ‘niet-stemmen’ heeft dit geen invloed op de kiesdeler. Maar ook hier gaat een potentiële ‘stem voor verandering’ verloren.
  4. Wanneer is er sprake van een ongeldige stem en wat is het effect daarvan? Een stem is ongeldig wanneer de stemmer niet alleen een vakje heeft gekleurd, maar ook heeft geschreven of getekend op het stembiljet of bijvoorbeeld een kruis door andere partijlijsten heeft gehaald. Ook in dit geval telt de stem niet mee voor de bepaling van de kiesdeler.
  5. De invloed van (te) kleine partijen op de kiesdeler. Indien een partij te weinig stemmer krijgt voor een zetel, dan verliest hij die stemmen. Hij kan dan ook niet meedoen aan de ‘strijd’ om de restzetels. De behaalde stemmen tellen echter wel mee voor de bepaling van de kiesdeler. Die wordt dus hoger waardoor het voor (te) kleine partijen des te moeilijker is die te halen. Voor de grote(re) partijen is dit gunstig, want die maken daardoor meer kans op (een) restzetel(s).
  6. De toewijzing van restzetels. Een partij die meer stemmen ontvangt dan nodig is voor 1 of meer ‘volle’ zetels, komt in aanmerking voor een restzetel. Daartoe wordt zijn ‘gemiddelde’ berekend. Voor de partij uit het voorbeeld onder 1 wordt zijn totaal aantal behaalde stemmer gedeeld door zijn behaalde ‘volle’ zetels + 1. Dit betekent: 12.450 : (4 + 1) = 2.490. Is dit hoger dan het op dezelfde wijze berekende ‘gemiddelde’ van de andere partijen die ook voor een restzetel in aanmerking komen, dan ontvangt deze partij een restzetel. Zijn er meer restzetels te verdelen, dan is het ‘gemiddelde’ van deze partij nu 12.450 : (5+1) = 2.075. Dit gaat zo door tot alle restzetels zijn verdeeld.

SDBA hoopt hiermee de politieke partij(en) behulpzaam te zijn geweest door voldoende informatie gegeven te hebben aan kiezers om massaal en op bewuste wijze te stemmen. Moge de beste partijen winnen!