Ik heb altijd moeite met mensen die de boel belazeren en vervolgens doen alsof zij alleen maar het goede voor hebben. Gaan zij er gewoon van uit dat anderen toch niet door hebben wat er achter de schermen gebeurt? Of is hier simpelweg sprake van een volledig gebrek aan schaamtegevoel?

Neem de politieke partijen die het voor het zeggen hebben (gehad) in Aruba. Die hebben alle meegeholpen de politieke patronage tot kunst te verheffen. Alleen al het teveel aan personeel kost de Arubaanse belastingbetalers momenteel omstreeks Afl. 200 miljoen per jaar.

Hetzelfde geldt voor het gevoerde financiële beheer. Jaarlijks gaan enorme bedragen verloren aan inefficiëntie en fraude. Het sterk verouderde en gecompliceerde belastingsysteem maakt daarnaast belastingontduiking op grote schaal mogelijk. Extra belastingopbrengsten bij verbetering: Afl. 100 miljoen.

En niet te vergeten: de gigantische verliezen die Aruba heeft geleden als gevolg van gefaalde en/of verdachte projecten. Gemiddeld: meer dan Afl. 30 miljoen per jaar gedurende 31 jaar.

Er zijn echter meer kosten gemoeid met het gevoerde ondeugdelijk bestuur in Aruba. Begrotingstekorten, veelal als gevolg van de enorme kosten van het overheidspersoneel en andere tekortkomingen, werden chronisch gedekt met leningen. Die leningen kosten tegenwoordig Afl. 215 miljoen aan rente. Daarvan kan minimaal Afl. 120 miljoen op het conto worden geschreven van leningen ten behoeve van ondeugdelijk bestuur.

Alle bedragen bij elkaar opgeteld, komen we uit op het indrukwekkende bedrag van Afl. 450 miljoen per jaar. Zuiver en alleen om de gevolgen van ondeugdelijk bestuur te dekken. Dat is 1/3 deel van de totale begroting van Afl. 1.350 miljoen. Daarbij is de economische schade niet meegerekend.

Maar dat is niet het enige probleem. Om dit ‘beleid’ mogelijk te maken, hebben de opeenvolgende kabinetten het hele systeem van checks & balances buiten werking gesteld. Dat deden zij door de adviserende en controlerende instanties zoals de Raad van Advies, de Centrale Accountantsdienst (CAD), de Algemene Rekenkamer (ARA), de SER, de Centrale Bank, het IMF, de Comision Financiero, de National Commission on Public Finance, de Commissie van Lennep, enz. stelselmatig te negeren. Het Parlement verleende hier haar medewerking aan. Daarnaast werd het controlerend werk van de CAD en de ARA onmogelijk gemaakt door de beperking van personeel en geldmiddelen.

Lezing van alle rapporten van bovenvermelde instanties maakt duidelijk dat daarbij voortdurend en structureel de Staatsregeling en andere wetten werden geschonden. Dat systematisch onrealistische begrotingen werden opgesteld (misleiding!). Dat dit allemaal achteraf werd gelegaliseerd door het Parlement. Dat ernstige waarschuwingen van officiële instanties ten aanzien van het financieel –economisch en sociaal beleid voortdurend werden genegeerd. Dat telkens weer de gevolgen van fataal beleid werden veronachtzaamd, bijvoorbeeld ten aanzien van de SVB en de AZV. Ook werden belangrijke aanbevelingen die de kwaliteit van het bestuur moesten verbeteren opzijgeschoven. Dat wijst erop dat bewust werd gekozen voor ondeugdelijk bestuur. Maar er was ook een structureel gebrek aan transparantie, aan het afleggen van verantwoording over het gevoerde beleid. Manipulatie van informatie en intimidatie (cultuur van de angst) zijn nog steeds aan de orde van de dag. Hieruit blijkt een grote onverschilligheid ten aanzien van het welzijn van de Arubaanse gemeenschap met enorme financiële en socio-economische gevolgen. Dit gaat rechtstreeks tegen de eed in die politieke gezagsdragers afleggen bij de aanvaarding van hun ambt.

Hoe was/is dit allemaal mogelijk? Feitelijk wordt dit veroorzaakt door het gebrek aan integriteit van politieke gezagsdragers. Dit blijkt onder meer uit de werkwijze ten aanzien van gefaalde en/of verdachte projecten. Het rapport Koerten van de Arubaanse Veiligheidsdienst en het rapport van Tom Blickman (The Rothschilds of the Mafia on Aruba) aan het eind van de jaren ’90 tonen daarnaast de banden tussen politici en de drugsmaffia. Het totale plaatje in aanmerking genomen lijkt het erop dat er een beleid werd gevoerd dat de nodige gelijkenis vertoont met dat van een criminele organisatie.

De recente ontwikkelingen met de detentie van een minister wegens corruptie (?) geeft de indruk dat de afgelopen jaren niet veel veranderd is. De vraag is, hoe nu verder?

Rapport Calidad is daar duidelijk over. Uit het rapport blijkt het wantrouwen jegens de politiek om positieve veranderingen door te voeren. Het doet daarom een dringend beroep op de burgers er zelf op toe te zien en zo nodig af te dwingen dat de regering de criteria van deugdelijk bestuur toepast. Dat vereist van burgers een voortdurend kritische houding. Aangezien dezen het daarbij tegen georganiseerde groeperingen als politieke partijen en de regering moeten opnemen, moeten ook zij zich verenigen. Het opzetten van burgerbewegingen is daarvoor de meest aangewezen weg.

Voor Aruba is dit het belangrijkste alternatief. Dit vereist een verandering in mentaliteit, zowel bij (het grootste deel van) de bevolking als bij de politiek. Mentaliteitsveranderingen zijn altijd een kwestie van lange adem. Maar als er eenmaal een begin is gemaakt, dan is de trein vaak moeilijk te stoppen. De hoop is dat het recente Symposium Deugdelijk Bestuur daartoe een eerste aanzet heeft gegeven.