Den practica, Status Aparte a resulta di ta un paraiso pa politico mediocre. Sin exigencia pa algun experticio, trabou di politico a bira un ofishi na unda amateurismo, maneho di bista cortico y oportunismo a florece. E falta di control a pone gobernante den un posishon na unda nan (t)a sinti nan mes Dios na mundo. No sa cuestiona consecuencia di nan acshonnan. A perdona y ,pio ainda, a lubida e tantisimo erornan. Asina e mesun politiconan por a determina maneho di Aruba duranta varios decada. Pesey tambe, durante e 28 aña di Status Aparte, un serie di gobernashon a nombra nan mes como (Mike) Eman, respectivamente Oduber 1, 2, 3 (y 4) como si fuera dinastia ta sigui otro.

Desde e prome lustro di Status Aparte e gobiernonan consecutivo sin excepshon a contribui sistematicamente na un aparato di ambtenaar supergrandi y na proyecto di prestigio costoso. Nan a logra financia tur esaki pa gran parti dor di presta na gran escala di e dos fondonan di penshun mas importante di Aruba, esta SVB y APFA. Ademas politica a abusa di e fondonan aki pa motibo partidista. Reducshon di e edad di penshun y aumento di e penshun sin hisa e premie adecuadamente mester a convence e votadornan cu e partido tawatin nan interes na pecho. Na mesun manera e ´areglo-sin-fin´ original di AZV a empeora finansas publico mas ainda. Di mes, tur esaki a conduci na un crecemento continuo di fayo presupuestal y e debe nashonal.

Pa por enfrenta e escaces creciente di placa, a presta cada bes mas riba escala mas grandi. Asta a bay asina leu pa evadi articulo 29 di Statuut y pa medio di acuerdo secreto cu banco local logra haya prestamo internashonal sin aprobashon di Conseho di Ministro di Reino. Asina e debe nashonal a crece te na un suma impagabel. Di e manera aki nos propio politiconan a maniobra Aruba den un situashon dependiente y consecuentemente a likida autonomia di Aruba cu tanto a lucha p´e.

Solamente na momento escaso ora necesidad tawata asina grandi cu realmente mester a haci ´algo´ riba termino corto, gobierno a acudi na medida di urgencia. Asina a introduci na aña 1995 y 2000 respectivamente e areglonan di Lumpsum y VUT cu e meta pa baha gasto di personal. Sin excepshon e operashonnan costoso aki di ´kita vet´ a percura pa un aumento di gasto di personal como cu e ambtenaarnan cu a retira riba un tapijt cora a drenta porta di atras bek asta cu otro seguidornan.

Pero tambe e iniciativa importante di gobierno di MEP na aña 2007 pa traha ´Report of the National Commission on Public Finance´ pa asina logra ´sound public finance and public accountability´ bou di mando di presidente di e tempo ey di Banco Central, esta sr. Mehran, no a conduci na nada. Entre otro e raport tawata duna recomendashon pa asina logra un saldo positivo di presupuesto di Af. 25 miyon. Gobierno a neglisha mayoria di e recomendashonnan cu e consecuencia un fayo presupuestal di Af. 47 miyon, sin conta aden e fayo di AZV di Af. 50 miyon. E rapport di KPMG di Kerntakenanalyse bou di mesun gobernashon cu mester a percura pa un aparato gubernamenal mas eficiente y efectivo a sigui e mesun destino.

Pa e ciudadanonan-no-mara-na-partido-grandi tawata un mangel amargo cu e elite politico di Aruba por a malbarata e interesnan di comunidad pa tanto tempo y na un manera asina bergonsoso y ilimita sin ningun sancshon. Pesey tambe nan a hisa bandera ora por fin Hulanda a interveni recientemente pa laga Cft investiga finansas di Aruba mas detayadamente.

E reacshon principal di e parlamentarionan di partido di gobierno di AVP riba e raport di Cft tawata tipico: tur cos tawata conoci caba! Pa nan e raport no tawatin ningun balor agrega. E reacshon aki no ta nada straño. Ya desde e prome lustro di Status Aparte tur instancia financiero nashonal y internashonal ta ripiti cu e tamaño di e aparato gubernamental ta mucho grandi y cu mester traha urgentemente na mehorashon di finansas publico. En berdad ya caba pa decada ta conoce e fayonan principal di maneho di gobierno, pero…ni gobierno a tuma esey na serio, ni parlamento a tuma algun acshon. Pesey tambe ningun politico por defende su mes di ta ignorante. Cu e arsenal grandi di consehero nashonal y internashonal cu ta rondona casi tur gobernante, un dia e consecuencianan di e maneho di gobierno mester a bira cla. Pues a scohe deliberadamente pa hiba un maneho di lo cual tawata conoci cu e consecuencianan financiero lo ta desastroso pa ciudadano y pais di Aruba. No por cualifica e maneho aki otro cu mal gobernashon. Hacienda esaki, e gobernantenan consecutivo di Aruba a pone e base pa intervenshon (obligatorio!) di parti di Reino den cuadro di e ´waarborgfunctie´ segun articulo 43 di Statuut.

Awor e pregunta ta: Kico awor? Di parti di e politiconan mes no por spera ningun mehorashon. Pues cualke cambio positivo mester bin completamente for di e gremionan y pueblo. P´esaki mester refleha bon durante e periodo benidero pa mira cual ta e mihor manera pa duna contenido n´esaki. Na su debido tempo y den un siguiente serie lo profundisa esaki mas en detaye.