Pronto lo tin elecshon na Aruba. Esey lo mester ta e expreshon maximo di nos democracia. Nada ta mas leu di e berdad. E preparashon pa elecshon ya caba ta pone na cla cu asunto hopi diferente cu democracia ta hunga un papel. Poder y placa. Hopi placa pa cumpra poder. Poder pa haci y deshaci sin duna cuenta.

Segun rapport Koerten di 1995, ya caba for di comienso di añanan ‘90 e comunidad internashonal di instancia cu ta combati criminalidad a bira cada bes mas convenci cu Aruba tawata na caminda di un situashon na unda criminalidad organisa tambe lo tin algo di bisa den gobernashon. E imagen di Aruba den exterior tawata na punto di sufri daño ireparabel. Ademas a bin señal cu e orden legal lo keda hopi afecta. Esaki a trece riesgo grandi di siguridad cu n’e.

Asina ministro tawatin bon conecshon cu comerciante sospechoso cu tawata dispuesto pa yena e caha di campaña. Entre otro sa uza placa cu a gana cu traficashon di droga. Ministro no tawatin ningun problema pa tuma coordinador cu ‘strafblad’ den servicio of cu tawatin consehero dudoso como hende di confiansa. Riba dje varios ministro (entre cual hasta un ministro-presidente) a purba di proteha comerciante sospechoso of hasta libera nan den caso cu nan tawata encarcela. Ta trata aki solamente di ‘pasado’ of e situashon lo a mehora masha hopi mes despues di casi 25 aña?

Tanten cu e partidonan mas grandi ta keda nenga di duna un bista den e origen di e cantidad di placa cu nan ta drispidi cu asina hopi facilidad, cualke speransa di mehorashon ta simplemente falso. E posishon di partido politico di nenga rotundamente desde 1993 di introduci e Ley di Financiamento di partido politico a pesar di promesa firma (Protoco 1993 y 2000), ta un señal cla cu tin hopi di sconde. Nan ta facilita comunidad di pensa cu e magnitud di corupshon ta en relashon cu e placa cu ta ricibi pa gasta. Pasobra ningun hende ta regala tanto placa asina por nada. Esey sa pasa solamente si tin e garantia cu lo gana e placa bek cu hopi interes. Esey ta facil pa haci si a cambio di e ‘regalo’ tin e promesa cu e empresa por conta riba un ‘trato special’ di parti di gobierno si e partido ta forma parti di dje.

Pero esey ta haci sí cu sa gana elecshon. Pasobra pa basta votaor no ta importante cua partido ta miho pa e pais, pero cua ta percura pa mas espectaculo. Cuanto esey ta costa y ken ta paga e cuenta no ta importa. Asina sa pasa cu esun cu e cartera di mas diki ta cumpra ‘democracia’. Y den hopi caso e parti bonafide di nos comunidad no ta esnan cu sa yena e cartera. Esaki ta trece consecuencia serio cu n’e pa Aruba.

Asina ‘politicamente’ por ta necesario pa keda mantene un sistema di impuesto cu ta totalmente anticua, compleho y ineficiente, como cu tin hopi posibilidad pa esnan cu ta financia campaña di evadi impuesto. E echo cu Aruba pa e motibo ey ta perde e posibilidad di ricibi Afl. 100 miyon extra pa aña, no ta hunga un rol significante den e logica di partido politico. Ademas ta percura cu dunador di fondo di campaña ta haya proyecto di gobierno sin mucho problema. E anulashon di destaho publico ta facilita cu por exigi prijs mas halto mientras cu e calidad ta laga di desea. Y asina tin varios otro posibilidad pa gana e placa di campaña bek.

Dentro di nos cultura politico, e partido di gobierno por lo general tin un bentaha riba e otro partidonan. Pasobra nan no ta haci solamente uzo di e organisashon y fondo di partido pa campaña. Frecuentemente sa haci uzo di medio y personal di gobierno. Esey di mes ta crea un situashon desigual den elecshon. Hopi biaha por premira e resultado. A menos cu e partido di gobierno a causa asina hopi desaster cu e no ta logra di gana e confiansa di e pueblo votador, ni sikiera cu inyecshon cuantioso di placa. E ora sa pasa cu cabes ta gana di emoshon. Pesey tambe cada 8 aña e pregunta ta, cua sentimento lo sali gana.