Desde poco despues di comienso di Status Aparte tin duda en cuanto funcshonamento di nos democracia parlamentario. Gobernante no ta tene nan mes na nan promesa pa labora completamente y exclusivamente pa bienestar general. Parlamentario ta neglisha nan deber pa controla gobernashon debidamente. A pesar di entrada cu ta crece bastante tur aña atrobe , cada gobernashon nobo ta logra pa laga debe crece mas ainda. Transparencia den tur locual gobierno ta haci y deshaci ta bou di nivel mescos cu dunamento di cuenta. Ta peca structuralmente contra e principionan di bon gobernashon. Sinembargo, pa motibo di e cultura di miedo casi no tin voz di protesta. Asina mes cada gobierno ta broma cu Aruba ta un democracia parlamentario cu ‘ta ehecuta boluntad di pueblo’. Manera sa pasa mas frecuente, aki tambe tin un abismo entre teoria y practica.

Den teoria, democracia ta simbolisa e sentimento di hopi hende pa tur cos cu (moralmento) ta bon. E idealnan libertad, igualdad, husticia y solidaridad ta cuadra cu nos manera democratico di pensa. ‘Pueblo’ ta dicidi na ki manera mester organisa sociedad, es ta cuanto scol mester tin, na unda mester construi nan y kico mucha mester siña na scol; cuanto polis y personal di bombero mester tin pa garantisa seguridad na comunidad; cuanto placa mester destina pa cuido di hubentud y anciano; ki regla mester conta pa construcshon di cas, pa dama cu ta traha den bar y pa hotel y otro comerciante riba beach; cuanto empleado publico mester pa haci e trabou pa sociedad y cuanto impuesto nos mester paga pa tene nos comunidad den funcshon. Ta supone cu ‘pueblo’ ta dicidi riba e asuntonan aki y centenares otro tema. Claro cu no por ehecuta esaki den practica. Pesey ‘e mayoria’ di pueblo ta apunta representante (parlamentario) pa analisa e asuntonan aki y bin cu solushon. E hendenan elegi aki ta ocupa nan mes cu maneho di nos pais, o sea cu ‘politica’. Sinembargo, den curso di aña, ciudadano a ripara cu mientrastanto politica ta determina gran parti di nan bida, pero cu nan mes ya no ta determina politica. Asina a crece un abismo tambe entre ciudadano di un banda, y gobernante y parlamentario di otro banda.

Pa motibo di e desaroyonan politico di e ultimo decadanan, ciudadano ta experencia cada bes mas cu nos sistema politico, esta democracia parlamentario, den su forma actual posiblemente ta ofrece mas desbentaha cu bentaha. E faboritismo cu (partido) politico ta practica na escala grandi cu nombrashon y promoshon di personal y otorgamento di proyecto a ocashona un sentido fuerte di inhusticia: pagador di impuesto ta paga e cuenta di ‘obligashon di campaña’ di partido politico pa gana elecshon. Ademas e sistema aki ta promove burocracia cu inevitable ta hiba na stagnashon den maneho, na conservacionismo y malcostumber di personal y un necesidad pa ‘regla tur cos’ y consecuentemente abuso di poder di gobernante. Den esey, conhuntamente nan ta rekeri un parti desproporcional di e placa disponibel.

E fenomenonan aki no solamente ta caracterisa cada gobernashon cu Aruba a conoce, pero tambe mayoria di e paisnan cu ta funcshona a base di e mesun sistema democratico. Pues ta parce cu no ta solamente e hende- y partidonan cu ta na mando ta ocashona problema, pero tambe e propio sistema cu aparentemente ta proporciona posibilidad pa abuso. Na hopi pais, mescos cu na Aruba, ta reina e impreshon cu politico ta na benta y consecuentemente cu democracia ta na benta. Di mes e pregunta ta surgi den ki grado e corupshon extenso cu a presenta su mes practicamente tur caminda y den tur tempo, tawata consecuencia solamente di hende y partido cu pa mayoria parti tawatin nan propio interes como prioridad, of si e sistema mes tawata promove esaki. Pues a bira tempo pa analisa si nos sistema democratico parlamentario cu aki aya ta funcshona pa mas cu 200 aña caba como tal, ainda ta ofrece den su forma actual e miho solushonnan pa e retonan di awendia.