Si nos reparti e debe nashonal di Aruba riba e cantidad di habitante, esaki lo resulta den casi Afl. 150.000 pa famia. Pa e grupo di empleado esaki ta nifica un debe di por lo menos Afl. 85.000,- pa persona. E pregunta ta kico gobierno por haci ainda pa alivia e preshon aki. En realidad ya no por saca nada mas for di departamento como cu a kita pa añanan largo caba for di e gastonan di ‘overhead’. Ta evita mas cu ta posibel di baha e cantidad di personal pa motibo social y specialmente pa motibo partido partidista. Pesey por dura hopi aña ainda prome cu por logra presupuesto balansa y reducshon di e debe nashonal, acaso si esey ta posibel dentro di e cuadronan actual. E medidanan cu lo introduci pa logra e meta ey sin mas lo tin consecuencia negativo pa forsa di compra di pueblo.

Consecuentemente e perspectiva pa invershon necesario den departamento di gobierno pa mehora nan calidad ta parce di ta un ideal remoto. Mucha cu ta creciendo awor, lo puntra nan mes con bin por a yega asina leu. Nos no mester keda asombra si nan lo tuma e generashon prome cu nan hopi na malo cu a precupa nan mes solamento cu interes personal riba termino corto y cu a laga di expone abuso den funcshonamento di gobierno ‘pa evita problema’. E posibilidad ta hopi grandi cu nan lo gradici pa asumi consecuencia di e fayonan di nan mayornan y cu nan lo prefera un futuro den otro madre patria pa cuminsa un bida nobo sin e peso di pasado.

Na e momento aki, e pregunta con por a yega asina leu, ta hopi actual. Ta parce cu tur e mecanismonan di control cu a inculca den nos sistema democratico parlamentario y cu entre otro mester percura cu ta trata e medionan financiero na un manera responsabel, a faya durante henter e periodo di Status Aparte. Aparentemente e sistema di Trias Politica y ‘checks and balances’ no ta funcshona(di ningun manera) manera e tawata intenshona.

Segun prof mr. dr. Elzinga, profesor na Rijksuniversiteit Groningen, esaki no ta nada asombroso. Sa pasa cu un sistema politico complica manera democracia parlamentario, cu por a desaroya durante varios siglo na pais manera Inglatera y Hulanda y cu eynan mientrastanto ta funcshona razonablemente, ta faya bastante na otro pais (hopi biaha mas hoben). E supuesto ‘transplante legal’ di e sistema politico Hulandes, manera el a tuma luga dentro di e cultura politico Arubano na 1986, lo por ta e motibo cu e pensamento y actitud democratico ideal ta masha rudimentario den e comunidad Arubano. Esaki lo por ta un motibo importante di e conflictonan frecuente entre e politiconan Hulandes y Arubano durante e ultimo decadanan. Norma politico cu na Hulanda hopi tempo caba ta hopi normal, aki ainda ta duna hopi problema. E diferencia aki entre norma Hulandes y Arubano ta sigui crece pasobra e ultimo decadanan Hulanda mester asumi e normanan Europeo cu tambe tin consecuencia pa Aruba. Riba dje e sistema politico complica cu diferente rol pa entre otro rey, gobernador y prome ministro manera ta stipula den Statuut, aparentemente ta genera cada bes mas problema.

Naturalmente no ta nada straño cu e grupito limita di hurista cu Aruba e tempo ey tawatin disponibel y cu tur di nan a sigui nan estudio na Hulanda, a scohe na introducshon di Status Aparte pa adopta e sistema politico Hulandes sin cambio importante. Al fin y al cabo Aruba ya pa basta tempo tawatin cierto experencia cu e sistema como cu Antia Hulandes incluyendo Aruba tambe a pon’e den practica. Ademas Aruba tawatin su mannan yen cu varios otro asunto mesun importante manera introducshon di su propio moneda, calculashon y repartishon di e capital di Aruba versus esun di Antia Hulandes, formashon di departamento di gobierno y tur esaki den un tempo cu e refineria como fuente principal di Aruba a cera su portanan y a laga gobernante y pueblo cu man na cabes.

Ta bon conoci cu e sistema aki nunca a funcshona debidamente y cu te ainda esey ta e caso. Practicamente tur mi articulonan anterior, di cual varios ta forma parti di e bukinan ‘Bon gobernashon & y realidad politico’ y ’25 jaar Status Aparte. Een politiek paradijs’ ta ilustra na ki manera creativo nos politiconan sistematicamente a eskiva stipulashon legal, si no tawata di e letra, tawata di e espirito; con nan ta(wata) uza e institutonan oficial di conseho y control simplemente como decorashon y con e organo politico principal, esta parlamento, a neglisha su tarea y maximo (t)a hunga un papel di figurante. Al fin y al cabo esaki a conduci cu Aruba a hinca su mes den problema financiero pisa y consecuentemente ta core tras di e acontecimentonan riba tereno importante di maneho manera enseñansa, combatimento di criminalidad y cuido social. Pesey tambe lo presenta algun posibilidad den e siguiente y por lo pronto ultimo articulo pa ‘stimula’ politica pa presta miho.